O rehabilitaciji Milana Nedića,
predsjednika Vlade Srbije za vrijeme okupacije, novinar Omer Karabeg je
razgovarao sa Bojanom Dimitrijevićem, savetnikom u beogradskom Institutu za
savremenu istoriju i Milanom Radanovićem, samostalnim istraživačem iz Beograda
BOJAN DIMITRIJEVIĆ: Ja se zalažem za rehabilitaciju
Milana Nedića. Mislim da se on svesno žrtvovao za nešto što je smatrao
nastavkom svoje politike, a to je da Srbiju drži, koliko je god moguće, van
rata.
MILAN RADANOVIĆ: Nedić je personifikacija političke
i vojne kolaboracije tokom Drugog svetskog rata. Apologete ili branioci Milana
Nedića nemaju problem da priznaju činjenicu njegove kolaboracije, iako će
najčešće pokušati da je relativizuju ili opravdaju. Međutim, kada je reč o
ratnim zločinima, apologete Milana Nedića se najčešće prave nevešti, odnosno
izbegavaju da pominju konkretne istorijske činjenice.
DIMITRIJEVIĆ: Smatram da se u slučaju Nedića
radilo o prinudnoj saradnji. Njegova kolaboracija nije voljna. On je na neki
način pod pritiskom srpske javnosti, te neke srpske elite i nemačkih organa
pristao da bude šef vlade. A što se tiče zločina, ne mogu da se setim nijednog
zločina koji je veći od onoga što su napravile partizanske i ravnogorske snage.
Čini mi se da pitanje zločina možemo staviti na dno lestvice njegove krivice.
RADANOVIĆ: Oružane snage Nedićeve vlade, to
jeste kvislinška žandarmerija, pomažu nemačkom okupatoru u hapšenju Roma. Na
području Beograda kvislinška žandarmerija uhapsila je 1941. godine između 1.000
i 1.500 Roma i predala ih Nemcima koji su ih streljali početkom novembra na
stratištu u selu Jabuka kod Pančeva. Žandarmi su hapsili i Rome iz Leskovca i
okoline. I oni su predati Nemcima i početkom decembra 1941. streljani na brdu
Hisar iznad Leskovca. Neke druge oružane formacije, koje su takođe bile pod
ingerencijom kvislinške vlade - pre svega mislim na srpske dobrovoljačke odrede
i na četnike Koste Pećanca, ali i na legalizovane ravnogorske četnike - hapse
na području zapadne Srbije veliki broj pasiviziranih partizana i njihovih
simpatizera, pa čak i njihove rođake, i izručuju ih okupatoru. Potom dolazi do
masovnih streljanja, naročito u Užicu i Čačku - u Krčagovu kod Užica i u
Vojnotehničkom zavodu u Čačku. Prema svedočenjima nekih očevidaca, u tim
streljanjima učestvuju i Ijotićevci.
DIMITRIJEVIĆ: Ukoliko bismo sada nabrajali svaki
od zločina ratujućih strana, verovatno bismo ostali do prekosutra, ali to nije
srž i poenta. Snage pod Nedićevom komandom su bile pod kontrolom nemačkih
vojnih i policijskih organa, tako da u najvećem delu 1942. i 1943. godine Nedić
nije imao direktnu kontrolu nad organima Srpske državne straže i Srpskog
dobrovoljačkog korpusa.
RADANOVIĆ: Zločin se ne može tumačiti na ovaj
ili onaj način. Zločin je zločin. Kao što je i kolaboracija zločin i ne može se
tumačiti na ovaj ili onaj način.
DIMITRIJEVIĆ: Ja lično smatram da kolaboracija
nije zločin. Kolaboracija je saradnja sa okupatorom. Ona ne mora da znači
zločin.
RADANOVIĆ: Kad je reč o kolaboraciji, naravno
da je to zločin. Zbog čega? Zbog toga što snage kolaboracije učestvuju u
stvaranju ambijenta koji odgovora okupatoru. Taj ambijent podrazumeva do tada
neviđeno nasilje na našim prostorima - i genocid.
DIMITRIJEVIĆ: Potenciraju se zločini okupatora, a
šta ćemo sa zločinima komunista koji su od oktobra 1944. do maja 1945. godine
ubili najmanje 50.000 ljudi, kako tvrdi Državna komisija koja je sastavila
popis žrtava. Ti zločini su takođe monstruozni.
RADANOVIĆ: Mislim da je ovakvo tumačenje
apsolutno nedopustivo - i svakako prilično skandalozno. Zbog čega? Zbog toga
što su fašisti istrebljivali čitave porodice i vršili genocid, a domaće snage,
koje su sarađivale sa okupatorom, prihvatile su kulturu nasilja koju je
nametnuo fašistički okupator i radile slično.Treba razlikovati retorziju od
zločina. Osveta ne mora biti zločin sam po sebi. Naravno, i partizani su činili
ratne zločine i to je nesumnjiva istorijska činjenica, međutim nije isto kad
okupator i njegovi saradnici vrše genocid ili čine masovne zločine na bazi
nečije etničke pripadnosti i kad partizani streljaju ratne zarobljenike - što
je takođe ratni zločin i što treba osuditi, ali to nisu iste stvari.
DIMITRIJEVIĆ: Nedić je bio svestan da će mu
oslobodioci, koje god da budu ideologije - bilo ravnogorci ili komunisti -
sigurno suditi. Mislim da je on bio svestan žrtve koju podnosi, ali verovao je
da je to jedino što je u tom trenutku mogao da učini za okupiranu Srbiju.
RADANOVIĆ: Mislim da je to zamena teza. Žrtva
je bilo stanovništvo Srbije, ujedno i srpski narod. Nedić je pomagao onima koji
su okupirali našu zemlju. On ne može biti žrtva, on može biti samo krivac.
(Radio Slobodna Evropa)
No comments:
Post a Comment